Yazan : Büşra GÖREGEN
Dünyada ve ülkemizde
su kaynaklarının giderek tükenmesi ve mevcut su kaynaklarının kullanılamayacak
duruma gelmesi, su temini konusunu ön plana çıkarmaktadır. Özellikle, su gibi
doğal bir kaynağın geriye dönülemeyecek bir şekilde tüketilmesine engel olmak için
bekleyecek zamanın olmaması, insanoğlunu bu kaynakları koruyacak ve kurtaracak
teknolojileri kullanmaya ve geliştirmeye mecbur kılmaktadır. Bu yazında, deniz
suyunun tuzunun giderilerek, içme ve kullanım suyu eldesi amacıyla kullanılan ters
osmoz yöntemi teknik ve ekonomik olarak
incelenmiştir.
OSMOZ VE TERS OZMOZ
Kısaca suyun emme
kuvveti olan ozmoz kimyada, konsantrasyonu (yoğunluğu) fazla olan çözeltinin, konsantrasyonu
az olan çözeltiye bir vakum oluşturarak suyu kendine çekmesidir. Bu yolla farklı
konsantrasyonlara sahip iki çözelti çözüldüğü sıvıdan ayrılır. Ters ozmoz ise
iki sıvının da yarı geçirgen zarla(membran) ayrılmış U kabında derişimi fazla
olan çözeltiye baskı uygulanarak konsantrasyonu az olan kısma sıvı geçişinin
sağlanmasıdır.
PEKİ BU YÖNTEMLE
İÇME SUYU NASIL ELDE EDİLİR?
Bu yarı geçirgen
membranlar çok ince bir materyalden oluşmaktadır. İdeal şartlarda bu membran
derişik çözeltinin olduğu borudan yapılan basınçla, çözeltiyi inorga-nik ve
organik maddelerden, kolloitlerden, bakterilerden, istenmeyen moleküllerden ve
ayrıca iyonlarından ayırarak saf çözelti yani içilebilecek su haline getirir.
Aynı böbreklerimizin kanı pisliklerden ayırma prensibi gibi. Bu bahsettiğimiz basınç da yaklaşık 30-80 bar
civarıdır ve bu işlemde membran seçimi, su sıcaklığı (24-27C), tortulaşmayı
önleme gibi ön hazırlıklar önemlidir.
MALİYETİ
Ters ozmoz yöntemi,
gelişen teknoloji ile tuz giderme işleminin yanısıra her türlü arıtma alanında
kolaylıkla kullanılabilecek bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Düşük
kapasiteli sistemlerde ters ozmoz yönteminin diğer tuz arıtma yöntemleriyle
karşılaştırıldığında (iyon değişimi, elektrodiyaliz) daha ekonomik bir yöntem
olduğu literatür araştırmasından görülmektedir. Lakin uygulanan basıncın 30-80
bar civarında olması ve temel parça membran bu işlem için harcanan maliyeti
tuzlu yapıyor.
Ters ozmoz tekniği
ile denizden elde edilen bir ton kullanma suyunun üretim maliyeti yaklaşık 1 $
civarındadır. Ancak bu maliyet beş yıla bölünüp üretilen suyun maliyetine
eklendiğinde bir ton suyun maliyetinin 1.5 $ gibi bir değer belirlenmektedir
(Burkut, 1999). İstanbulu ele alarak yıllık devlet bütçesinden deniz suyundan
içme suyu elde etmede ortalama ne kadar çıkacağını hesaplayalım. Nüfusu 15
milyon 462 bin 452 olan İstanbulda, tüketilen yaklaşık su miktarı günde 2,7
milyon m3/gün dür. Bu miktarın %30’u denizden arıtılarak karşılanacak olursa
830 bin m3/gün su elde edilmesi gerekirdi. Ve bu da yaklaşık günde 1,2 milyon $
ve yılda 446 milyon $ maliyete denk geliyor. İSKİ’nin 2021 yıllık bütçesi 1
milyar $ olduğu düşünülürse bu da o bütçenin %40 gibi bir dilime karşılık
geliyor. Şu anda ülkede ters osmozla içme suyu elde eden şirketler var ama daha
ekonomik bir yöntem olduğundan bunun yaygınlaşması gerekir.
SONUÇ
Su kıtlığının fazlasıyla
hissedildiği ve su fiyatlarının petrol fiyatlarının çok üzerinde seyrettiği
Arap ülkelerinde büyük çaplı tesislerin kurulması nasıl bir zorunluluksa,
ülkemizde de küçük çaplı ve bölgesel tesislerin, üretilen suyun fiyatının
normal su fiyatından çok yüksek olmaması şartı ile, işletime sunulması da bir
zorunluluktur. Tatlı su kaynaklarının sınırlı oluşu alternatif içme suyu
kaynaklarını araştırmayı zorunlu kılmaktadır. En zengin su kaynağı ise
denizlerdir. Bu sınırsız su kaynağından en yüksek kapasiteyle yararlanmak
maksadıyla tüm tatlı su elde etme metotları kullanılmalıdır. İçme ve kullanmada
su tasarrufu teşvik edilmeli ve söz konusu metotların nispeten yüksek olan
maliyetlerini düşürücü araştırmalar yapılmalıdır.
KAYNAKLAR
https://www.tarimorman.gov.tr/SYGM/Belgeler/TEZLER/Yusuf
BA%C5%9EARAN- Uzmanl%C4%B1k Tezi (3).pdf
Kayıtlar
0 Yorumlar